Hayatımızın ne vakit sonlanacağı ya da mevt anında nelerin olabileceği üzere sorular insanlık tarihinin en büyük gizemleri ortasında yer alıyor. Neredeyse bütün kültür, inanç ve mitler hayatın manasına, vefattan sonraki ihtimallere bir açıklama getirse de birçok kişi bilhassa vefat anında nelerin yaşanabileceğine dair yapılan bilimsel araştırmaları ilgiyle takip ediyor. Vefata yakın tecrübeleri anlatan araştırmaların en çarpıcı olanlarından biri ise ABD’nin New York kentinde yapıldı. Ağır bakım ünitesinde vazifeli İngiliz bir tabibin öncülüğünde yapılan araştırmada “Hayat nedir? Ne vakit sona eriyor?” üzere sorulara cevap arandı.
ÇEYREK ASIR BOYUNCA ARAŞTIRDI
ABD’nin New York kentindeki bir tıp merkezinde çalışan İngiliz doktor Dr. Sam Parnia, hayatı boyunca pek çok defa dramatik ölümlere ya da mucizevi kurtuluşlara şahitlik etti. Yoğun bakım ünitesinde geçen uzun yıllar sonucunda hayat ve mevt ortasındaki ince çizgide yürüyen bireylerle geliştirdiği bağlantı, onu tüm dünyaya tanıtan bir araştırmaya önderlik etmesiyle sonuçlandı.
Yoğun bakım ünitesinde kalp krizi geçiren bireyleri hayata döndürmeye çalışan İngiliz doktor, hastaların o kritik anlarda sıhhat takımlarını duyup duymadıklarını ya da şuurlarının ne kadarını kullanabildiklerini araştırmaya karar verdi. Tam 25 yıl boyunca araştırma takımıyla birlikte bu soruların peşinden koşan doktor ve NYU Langone Health ekibi, birçok kişinin dikkatini çeken değerli sonuçlara ulaştı.
‘VÜCUDUNA GERİ DÖN!’
Kalp krizi geçirdikten sonra hayata dönen toplamda 567 bayan ve erkek hasta üzerinde yapılan araştırmalarda birinci olarak 53 kişinin yansıları izlendi. Araştırmacılar, hastaların beyinlerine bir izleme aygıtı taktı. Bu izleme aygıtı sayesinde beyinlerinin bilgi alıp almadığına dair bir sinyal olup olmadığı takip edildi.
Hastalar tedavi edilirken bir yandan da önlerine bir ekran konuldu. ‘Elma’, ‘armut’ ve ‘muz’ üzere kolay sözler 5 dakikada bir hastalara sesli klip olarak hastalara dinletildi, bu sesli klibe sözcüklere ilişkin görseller de eşlik etti. Bu şahıslardan ikisi kalp masajı esnasında sıhhat görevlilerini duyduklarını hatırladı, kimileri ise kendilerini bir konuta gerçek yürürken gördüklerini söyledi.
Bir hasta göğsünün ovuşturulduğunu hissederken, birçok hasta ise düş gibisi tecrübeler yaşadıklarını paylaştı. Bu düşler ortasında müzik söyleyen balıkçı da vardı, ölmüş bir bayan da. Bir hasta yıllar evvel kaybettiği büyükannesinin kendisine “Vücuduna geri dön!” dediğini söylerken bir diğer hasta ise ateşler içinde cehennemde yandığını söyledi.
‘BEYNİN BİR OYUNU OLARAK AÇIKLANAMAZ’
Yaşadığı tecrübeleri araştırmacılarla paylaşan hastalardan sırf yüzde 10’u hayatta kalarak taburcu edilebildi. Öbür hastalar ise ya hayatlarını kaybetti ya da hissettiklerini aktarabilecek bir düzgünleşme gösteremedi. Araştırmanın başındaki Dr. Parnia, “Bu hatırlanan tecrübeler ve beyin dalgasındaki hareketlilik, mevte yakın anların birinci belirtileri olabilir. Sonuçlarımız, vefatın eşiğindeyken insanların eşsiz bir içsel tecrübe yaşadıklarına dair deliller sunuyor” dedi.
Hastaların yaşadıkları tecrübenin ‘ölmekte olan bir beynin oyunu’ biçiminde açıklanamayacağının altını çizen Dr. Parnia, “İnsanların yaşadıkları tecrübenin bir halüsinasyon ya da sanrı olmadığını, ömrün bitmeye en yakın olduğu anda ortaya çıkan gerçek tecrübeler olduğunu ortaya çıkarttık” diye konuştu.
ÖLÜME YAKLAŞANLARIN YAŞADIĞI 5 DENEYİM
Dr. Parnia ve grubu, vefata yaklaşan hastalarının yaşadığı tecrübeleri 5 ana başlıkta şöyle toparladı:
1- CPR’nin (suni teneffüs ve kalbinin bulunduğu bölgeye el ile baskı uygulanması prosedürü, kalp masajı da olarak açıklanabilir) bedenleri üzerindeki tesirlerini olduğu üzere hissetmek
2- Sıhhat vazifelilerinin onları tedavi ettiğini duymak
3- CPR sonrasındaki ağır bakımdaki faaliyetleri hatırlamak
4- Ömürlerini ve diğerleri üzerindeki tesirlerini değerlendirmek
5- Çoğunlukla konut olarak algılanan bir varış noktasına hakikat yürümek
Dr. Parnia, bu unsurlar ortasında en şaşırtan ve yaygın tecrübenin, ‘kişinin kendi ömrünü ve diğerleri üzerindeki tesirlerini düşünmek’ olduğunu söyledi.
‘İSKEMİ DENİLEN BEYİN HASARINDAN KAYNAKLANABİLİR’
Dünyada çok konuşulan araştırmayla ilgili konuşan Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Ramazan Sarı, araştırmada yer alan hasta tecrübelerinin subjektifliğine dikkat çekti. Bu tecrübelerin şahıslara has olduğunu ve bilgilere dayalı, ölçülebilir şeyler olmadığını söyleyen Doç. Dr. Sarı, hastaların beyinlerini nasıl kullandıklarını anlamak için işlevsel MR denilen bir tarama yapıldığını ve bu biçimde hastaların uzuvlarını nasıl kullandıklarını anladıklarını söyledi. Doç. Dr. Sarı, şu yorumda bulundu:
“Bu işin hakikaten kayıt alına alınabilmesi için kişinin o esnada bir işlev gerçekleştirmesi lazım. Lakin araştırmada şahısların bu türlü bir harekette bulunabilmesi mümkün değil.”
Ölümden dönme ya da koma üzere durumlarda beyin içindeki hareketliliğin karmaşıklığına dikkat çeken Doç. Dr. Ramazan Sarı, kişilerin mevte yaklaştıklarında beyinlerinde ‘iskemi’ denilen hasarların oluştuğunu söyledi. Doç. Dr. Sarı, “Gerçekliği olmayan şeyleri görme durumu da kelam konusu olabilir. Yani ‘Ölümden döndüm’ denilerek paylaşılan anılar tahminen de beyindeki iskemiye bağlı hasarlardan çıkmış anılar ya da anı üzere gözüken şeyler olabilir” diye konuştu. Doç. Dr. Sarı ayrıca ölüm anında hissedilenler hakkında şu an için kesin bir yorum yapılamayacağının da altını çizdi.