Gazeteciler Cemiyeti, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde 2022 Yıllık Medya Raporu ve Mesleksel Memnuniyet Araştırması’nın ön sonuçlarını açıkladı. Raporu ve araştırma sonuçlarını kamuoyuna duyuran Gazeteciler Cemiyeti Lideri Nazmi Alım, 2022 yılında 78 gazetecinin gözaltına alındığına, 60’tan fazla gazetecinin atağa uğradığına, 43 gazetecinin cezaevinde olduğuna ve para cezalarıyla gazetecilerin susturulmaya çalışıldığına dikkat çekti.
Bu ortamda 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nü kutlayamadıklarını söyleyen Alım, gazetecilerin çalışma kurallarını düzenleyen Basın İş Kanunu’nun yıl dönümünde bu kanunun uygulanmadığı işyerlerinin sayısının arttığını da kaydetti. Alım, “Gazeteciler köle üzere çalıştırılıyor, cezalarla boğuşuyor, atağa uğruyor, öldürülüyor. Bu sistemi daima birlikte değiştirmeliyiz” dedi.
Gazetecilere yönelik 40’tan fazla akın raporlandı
Bilgin, Mesleksel Memnuniyet Araştırması’nın 331 gazetecinin iştirakiyle yapıldığını ve yılın en kapsamlı alan araştırması olarak çok çarpıcı sonuçlar ortaya çıkardığını belirtti. Medya İzleme Raporu’nun da 2022 yılı içinde Türkiye’deki basın özgürlüğü atmosferindeki gerilemeyi ve gazetecilerin çalışma şartlarını ortaya koyduğunu kaydeden Alım, rapordaki sonuçlara ait şu bilgileri verdi:
“Geride bıraktığımız yıl basın özgürlüğü açısından maalesef son derece karanlık bir yıldı. Gazetecilere 40’tan fazla akın olayı raporladık, onlarca meslektaşımız mevtle tehdit edildi. 331 gazetecinin vakit ayırıp katkı sunduğu Mesleksel Memnuniyet Araştırması sonuçlarına nazaran, gazetecilerin yüzde 61’i haberleri nedeniyle tehdit edildi. Lokal basındaki meslektaşlarımız en ağır tehditlere ve hücumlara uğruyor. Bu taarruzlar önlenmedi, siyasetçiler gazetecileri gaye göstermeye devam etti, gazetecilerin açtığı davalar, hata duyuruları sonuçsuz kaldı.”
Açıklamasında Kocaeli’de çalıştığı gazetede kurşunlanarak öldürülen gazeteci Güngör Arslan’ı da hatırlatan Alım, olayla ilgili hazırlanan iddianamede Arslan’ın susturulmak hedefiyle öldürüldüğünün yer aldığına dikkat çekti. Geçen yıl gazetecileri korumak yerine gazetecileri cezalandıracak “sansür yasası”nın yürürlüğe konulduğunu söyleyen Alım, 2022 yılı boyunca Türkiye’de 78 gazeteci, basın çalışanı ve yayıncının gözaltına alındığını da aktardı. Alim’in verdiği bilgilere nazaran yıl içinde 40 gazeteci de değişen müddetlerde mahpus cezalarına çarptırıldı.
Yapılan araştırmaya nazaran gazetecilerin üçte birinden fazlası (yüzde 33,2) gazetecilik faaliyetleri nedeniyle yargılandığını ya da gözaltına alındığını kaydetti. Yaptığı haberler nedeniyle suçlanma ya da yargılanma tasası taşımayan gazetecilerin oranı ise yalnızca yüzde 15,8 oldu.
“Gazetecilerin üçte birinden fazlası taban fiyat ya da altında maaş alıyor”
Cemiyet Başkanı Bilgin, gazetecilerin çalışma şartlarına da değindi.
Gazetecilerin şiddet, sansür ve oto-sünsür ortamında günlük yasal çalışma müddetinin üzerinde yer yer 13 saati aşan mesailerle misyon yapmak zorunda kaldıklarını vurgulayan Alım, “Araştırma sonuçlarına nazaran gazetecilerin yalnızca yüzde 46,8’i yasal çalışma mühleti olan 8 saat ve altında çalıştığını beliriyor. Yani gazetecilerin yarıdan fazlası yasal müddetin üzerinde çalışıyor. Bu ağır çalışma içinde fiyatlar ise sefalet seviyesinde. Aralık 2022 itibariyle gazetecilerin yüzde 38,1’i, yani üçte birinden fazlası taban fiyat ve altında maaş alıyor. Gazetecilerin yüzde 82,2’si 10 bin TL altındaki fiyatlarla geçinmeye çalışıyor” bilgisini verdi.
Araştırmada işleriyle ilgili gelecek korkusu duyduğunu belirten gazetecilerin oranı ise yüzde 88,4 olarak tespit edildi. En çok korku duyulan bahis sistemli ve tatmin edici fiyat alamama oldu.
En çok RTÜK cezası Halk TV’ye verildi
Gazeteciler Cemiyeti’nin açıklamasında RTÜK ve BİK uygulamalarıyla ilgili datalara de yer verildi. Açıklamada bulguların “Türkiye’de şeffaf olmayan medya sahipliğinin yayın siyasetlerini belirlediğini, iktidar yanlısı medyanın reklam gelirleriyle kayırılırken eleştirel yayıncıların cezalarla boğuştuğunu” ortaya koyduğu belirtildi.
Buna nazaran 2022’de RTÜK en çok cezayı 2021’de olduğu üzere Halk TV’ye verdi. Halk TV’ye 23 sefer ceza kesen RTÜK, Tele 1’e 16, KRT TV’ye 6, Fox TV’ye 5 kere ceza verdi. Vakit zaman eleştirel yaklaşıma ekranlarını açan Habertürk’e 2 ve Show TV’ye de bir sefer ceza verildi. Son toplantısı hariç olmak üzere RTÜK’ün yıl boyunca 13 yaygın televizyona verdiği toplam ceza ölçüsü 16 milyon 692 bin 950 oldu. Bu ölçünün yüzde 66,4’ü, yani 11 milyon 83 bin lirası eleştirel dört televizyona, Halk TV, Tele 1, KRT ve Fox TV’ye verildi. Ceza alan kanallara kamu bankaları ya da devletin atadığı isimlerin misyon yaptığı kamu şirketlerinin hiç reklan vermediği de vurgulandı.
Bilgin, Gazeteciler Cemiyeti’nin Avrupa Birliği dayanağıyla yürüttüğü Demokrasi İçin Medya/Medya İçin Demokrasi Projesi’nin 2022 yılı Medya İzleme Raporu ve Mesleksel Memnuniyet Araştırması’nın Mart ayında yayınlanacağını söyledi.