Avrupa Birliği’nin (AB) Rus petrol eserlerine yönelik ambargosunun yarın yürürlüğe girmesi beklenirken, uzmanlara nazaran dizel gereksiniminin neredeyse yarısını Rusya’dan ithal eden AB için bu yaptırımlar uzun devirde 5 Aralık’ta devreye alınan Rus ham petrolüne yönelik yaptırımlardan daha sarsıcı bir tesir yaratacak.
AB ülkeleri, 5 Aralık’ta yürürlüğe giren Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ithalatına yönelik ambargonun bir benzerini Rus rafineri petrol eserlerine de uygulamaya hazırlanıyor. Birebir gün, AB ve G7 ülkelerinin bu eserlere yönelik tavan fiyat uygulaması da devreye girecek.
TAVAN FİYAT DA DEVREYE GİRİYOR
Cuma günü muahedeye varılan ve Moskova’nın gelir akışı üzerindeki baskıyı daha da artırmayı amaçlayan bu uygulama kapsamında, dizel üzere birinci sınıf Rus petrol eserlerine varil başına 100 dolar, fuel oil (sıvı yakıt) üzere eserlere de varil başına 45 dolar tavan fiyat uygulanacak.
Bu tavan fiyat uygulaması devreye girdiğinde, Batılı sigorta ve nakliye şirketleri, bu hudutta yahut sonun altında satın alınmadıkça Rus petrol eserlerini sigorta kapsamına alamayacak ve münasebetiyle bu eserlerin taşıması engellenecek.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, kararın açıklanmasından sonra yaptığı Twitter paylaşımında, G7 ülkeleri ile alınan bu kararın hem Rusya’nın gelirini azaltacağını hem de global güç piyasalarının istikrarını garanti altına alacağını belirtti.
Batılı hükümetler birebir gün 5 Aralık’tan beri yürürlükte olan Rus ham petrolüne varil başına 60 dolar üst hudut uygulanmasını da yine gözden geçirecek. Rus ham petrol satışlarının memleketler arası sirkülasyonunu kısıtlamayı hedefleyen uygulama, Rusya’nın mevcut satışlarının bu sonun altında kalmasıyla beklenen etkiyi yaratamamıştı.
Öte yandan, Rusya AB’nin fiyat sınırlamasına riayet eden ülke ve şirketlere petrol satışına 1 Şubat prestijiyle yasak getirdi. Bu kapsamda, satış mukavelelerinin direkt yahut dolaylı olarak bu uygulamanın kaidelerine uyması halinde Rus ham petrol ve petrol eserlerinin tedariki “her aşamada” yasaklanacak. Beş ay yürürlükte kalacak uygulamada Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in özel müsaadesiyle istisnalar yapılabilecek.
PETROLDE 10-20 DOLAR ARTIŞ OLABİLİR
Energy Intelligence Group Petrol Piyasaları Ekonomisti Julien Mathonniere, AA muhabirine, Rus ham petrolünün varil başına 60 doların altında satıldığını lakin bunun tavan fiyat uygulamasından değil piyasa şartlarından kaynaklandığını söyledi.
Mathonniere, yarın yürürlüğe girecek Rus petrol eserlerine yönelik ambargo ve tavan fiyat uygulamasının, 5 Aralık’ta devreye alınan Rus ham petrolüne yönelik yaptırımlardan daha derin bir tesir yaratacağına lakin bunun çabucak gerçekleşmeyebileceğine dikkati çekti.
AB ve ABD’nin yaptırım öncesinde gereğince eser stokladığını, bunun da yaptırımların artçı şoklarını bir mühlet ertelediğini belirten Mathonniere, Intercontinental Exchange’de (ICE) süreç gören düşük sülfür düzeyindeki vadeli gazyağı fiyatlarının, yaptırımların devreye girmesine bir gün kala yükselmesi gerekirken mevcut sıkı piyasa şartlarından ötürü düşük seyrettiğini kaydetti.
Mathonniere, uzun vadede, Avrupa’nın günlük 1 milyon varilin biraz üzerinde alternatif eser arzına muhtaçlık duyacağını, bunun da neredeyse yarısının dizel olacağını söz etti.
Yaptırımlardan en fazla etkilenecek eserin de dizel olacağına vurgu yapan Mathonniere, şöyle devam etti:
“Avrupa’nın Rusya’dan yaptığı ithalatın günlük yaklaşık 500 bin varili ultra düşük sülfürlü dizelden (ULSD) oluşuyordu ki bu eser de zati şu an eser arzı açısından bölgenin zayıf noktası olarak görülüyor. Geçen yıl Rusya AB’nin EU-27 dizel ithalatının neredeyse yarısını karşıladı. Bu, AB’nin toplam dizel tüketiminin yaklaşık yüzde 10’ununa karşılık geliyor. Tüm bunlar dikkate alındığında Avrupa bir dizel açığıyla karşı karşıya kalabilir. Bu, Avrupalı şoförler, işletmeler ve tarım dalı için fiyatların uzun müddet yüksek seyretmesi ve ekonomik dert manasına geliyor ve tüm petrol bileşenlerini çok yüksek fiyat tehlikesiyle karşı karşıya getiriyor. AB’nin ham petrolde yaptığı üzere bir kısım dizel eserlerini Rusya’dan almaya devam edeceği üzere bir söylenti var. Hatta birtakım tüccarların Rus dizelini AB üyesi olmayan ülkelerden Avrupa’ya yine ihraç etmeye çalışabileceği de konuşuluyor.”
Mathonniere, Rus petrolünün piyasada pek çok alıcı için dezavantajlı hale geldiğini, bu sebeple Rusya’nın üretimi sürdürmeyi yüksek fiyatlara tercih ettiğini belirterek, “Moskova, AB’nin 5 Aralık’ta uyguladığı ambargodan sonra bile, yüksek indirimler sayesinde ihracat akışını yüksek düzeyde tutmayı başardı. Lakin ham petrol tarafında çıkış yolu bulabilen Rusya’nın petrol üretiminin şayet petrol eserleri için yeni alıcılar bulamazsa düşüş kaydetmesi bekleniyor. Bunun ana nedeni de ham petrolden farklı olarak, Rus petrol eserleri ihracatında, nakliye kapasitelerinin yeni baştan bir düzenlemeye müsaade verecek kadar kâfi olmamasıdır.” bilgisini paylaştı.
Yaptırımların global petrol fiyatlarına tesirine de değinen Mathonniere, fiyatlarda artış gözlenirse bunun nedeninin Avrupa’daki yetersiz dizel arzı olacağını söyledi.
Mathonniere, petrol fiyatlarında varil başına 10-20 dolarlık bir artışa işaret ederek, “Bu da dikkatleri OPEC+ kümesine çevirecek. Gelecek 3-6 ay içinde varil başına 90-100 dolardan geri dönüş bekliyoruz, fakat 2022’ye kıyasla çok daha düşük bir tavan fiyatla. OPEC+ kümesi, bilhassa büyük ölçülerde Rus petrolü piyasadan çekilirse, fiyatları düşürmeye ve oynaklığı dizginlemeye çalışabilir.” değerlendirmesine bulundu.
‘YAPTIRIMLARIN BAŞARISINA GÖLGE DÜŞÜREBİLİR’
İngiltere Merkezli Danışmanlık Şirketi Crystol Energy Üst Yöneticisi Carole Nakhle, yaptırımların, lakin Rusya’nın bu eserlerden elde ettiği geliri “baltaladığı” ve ekonomik büyümesini negatif taraflı etkilediği durumda başarılı sayılabileceğini söyledi.
Nakhle, Memleketler arası Para Fonu’nun Rus iktisadına yönelik büyüme beklentisini üst istikametli revize ettiğini anımsatarak, bu istenmeyen sonucun önüne geçebilmek için petrol fiyatlarında ani artışlara sebep olacak adımlardan uzak durulması gerektiğini belirtti.
Yeni yaptırım uygulamasının olası tesirlerini şimdiden iddia etmenin güç olduğuna lakin ham petrol ve petrol eserleri ticaretinin tabiatı gereği negatif tesirlerinin görüleceğine dikkati çeken Nakhle, “Yine de bu yaptırımlar en çok dizel pazarını etkileyecek. Dizel olmadan birtakım iktisatların fonksiyonunu sürdürmesi olanaksız.” değerlendirmesinde bulundu.
Nakhle, Rusya’nın karşı adım olarak yaptırıma taraf olan ülkelere petrol ve petrol eserleri ihracatını yasaklamasının petrol fiyatlarına muhtemel tesirinin arzın başka alıcılara yönlendirilip yönlendirilmediğine bağlı olduğunu kaydetti. (AA)