DİYARBAKIR – Diyarbakır’ın Kulp ilçesindeki Hesandin Yaylası’nda 10 Ağustos’ta kitlesel bir aktiflik yapıldı. Diyarbakır’daki sivil toplum örgütlerinin de katıldığı aktiflikte, Hesandin Yaylası’nda maden arama çalışmaları protesto edildi.
Diyarbakır Barosu’nun da takviye verdiği eyleme Baro Başkanı Nahit Eren de katılmıştı.
Ancak Diyarbakır Barosu aktifliğe katılmakla yetinmedi, Hesandin Yaylası’nı müdafaaya çalışan Kulp’lu köylülere Etraf ve Kent Hukuku Kurulu üzerinden tüzel dayanak de veriyor.
Hesandin Yaylası’nda maden arayan şirketin aldığı Çevresel Tesir Kıymetlendirme (ÇED) raporunun 2008 yılında alındığını ortaya çıkaran da Etraf ve Kent Hukuku Komitesi ile TMMOB Diyarbakır Şubesi oldu.
Diyarbakır Barosu Etraf ve Kent Hukuku Kurulu’ndan avukat Ahmet İnan ile 2008’de alınan ve bulunması dedektiflik gerektiren ÇED raporunu konuştuk. Lakin daha evvel Hesandin Yaylası hakkında bilgiler aldık.
MADEN OCAĞINA KARŞI KARARLI MÜCADELE
Avukat Ahmet İnan, Hesandin Yaylası’ndan Kulp’un 7 köyünün yararlandığını söyledi. Yaylaya konut yapılmıyor, köylüler bu bahiste mutabık lakin muhakkak devirlerde burada çadır kurulabiliyor.
“Yayla kıraç bir alan ve tarıma elverişli değil” diyen İnan, “Burada arıcılık ve hayvancılık yapılıyor. Bölgenin su muhtaçlığını karşılayan su kaynakları var. Bu civardaki köylülerin ortak mera alanıdır Hesandin” diyor.
Burada inşa edilecek maden ocağı, Hesandin Yaylası’nı ortak mera alanından çıkaracak, suyu ve toprağı kirletecek, köylülerin geçim kaynağı olan hayvancılık ve arıcılığı bitirecek. Köylüler bu yüzden maden ocağına karşı çıkıyorlar. Köylülerin bu husustaki hassaslığından kelam eden İnan, “Geçmiş tecrübeleri var zira. Kulp’un içinden geçen çayda HES yapıldığında kandırılmışlar. Kulp artık önemli su derdi çekiyor ve artık bu çayda balık tutamıyor” diyerek, Kulp’un HES ile başlayan problemlerine da değindi.
İnan, “Maden ocağına karşı köylülerin tuttuğu avukatlar var ve âlâ çalışıyorlar. Lakin köylüler de kamuoyu oluşturmak için ellerinden geleni yapıyorlar. 10 Ağustos’taki hareket öncesi Diyarbakır’daki bütün kurumları gezdiler ve Hesandin ile ilgili bilgileri paylaştılar. Biraz da bu nedenle Hesandin Yaylası’ndaki aksiyona bin bireyden fazla insan katıldı” diyerek köylülerin maden ocağına karşı direnişindeki kararlılığını anlattı.
HALKIN REAKSİYONU BİRÇOK ŞİRKETİ GERİ GÖNDERDİ
Maden şirketi elinde bir ÇED raporu olduğunu ileri sürerek yaylada araştırma yapıyor. Ahmet İnan, köylülerin müracaatından sonra mümkün türel bir süreç başlatmak için ÇED raporunun peşine düştüklerini şöyle anlattı: “Olayı tüzel olarak incelemek istedik. Ama inanılmaz zorlandık. Artık Etraf ve Şehircilik İklim Değişikliği Bakanlığı’nın e-ÇED duyuru sitesi var, tüm projeler buradan duyurulmak zorunda. Oradaki projeleri incelediğimizde 6-7 tane başka proje çıktı. Farklı şirketler, farklı projeler. Güzelce başımız karıştı. Sonra halkla konuştuk, hangisi olabilir, diye. Dediler ki, ‘Burada 15-16 yıldır şirketler gelir, maden arama teşebbüsünde bulunur. Biz bırakmayınca gidiyorlar.’ Madene karşı çabaları bugün başlamadı yani. Böylelikle e-ÇED duyurusundaki sıkıntıyı biraz anladık. Gelmişler, projeyi başlatmışlar lakin halkın yansısı üzerine geri çekmişler. Lakin artık hangi şirket projeyi başlatmak istiyor?”
Sormaya hazırlandığımız soruyu İnan soruyor. Birçok şirket halkın yansısı nedeniyle Hesandin’de çalışmaya başlamadan gitmiş ancak şimdiki şirket maden projesini hayata geçirmek için kararlı görünüyor.
Şirket, Kulp Madencilik ve Dış Ticaret AŞ’ymiş. İnan, şirket sahibinin de Kulplu olduğunu belirterek, köylülerin onu vazgeçirmeye çalıştığına da değiniyor.
KÖYLÜLERE ‘TAŞKINLIK ÇIKARMAYIN’ UYARISI
Kulp Madencilik ÇED dokümanını 2008 yılında almış. Bu bilgiye de tesadüfle ulaşılıyor.
İnan, “Basına birinci defa söylüyorum” diyerek birkaç gün evvel gerçekleşen bir olayı anlatıyor: “Üç dört gün evvel şirket sahibi, Kaymakam ve Alay Kumandanı köylüleri çağırıp konuşuyorlar. Şirket sahibi, ‘Taşkınlık yapmayın, biz alana gireceğiz ve çalışmaya başlayacağız’ diyor. Biz muhtarlara ve köylülere, ÇED olmadan alana giremezler, demiştik. Ruhsat yeni alınmış, ruhsat tarihinden sonra düzenlenmiş bir ÇED yok. Bu yüzden şu an giremezler, rahat olun, demiştik. Bunu bilen bir muhtar, şirket sahibine, ‘Senin ÇED’in yok, sen nasıl gireceksin’ diyor. İşte o vakit şirket sahibi 2008 tarihli bir ÇED dokümanının olduğunu söylüyor. Muhtarın verdiği bilgi üzerine sıkıntıyı anladık ve araştırmamızı buna nazaran yaptık. 2008 tarihli evraka TMMOB’la bir arada ulaştık.”
Yanına Kaymakamı ve Alay Kumandanını alarak köylülere aba altından sopa gösteren şirket sahibi, muhtemelen hiç farkında olmadan bir usulsüzlüğün ortaya çıkmasına neden oldu.
Avukat Ahmet İnan
‘SUÇ DUYURUSUNDA BULUNACAĞIZ’
2008’de alınan ÇED ile maden aramak yasaya uygun değil. Fakat şirket, Valiliğe bağlı Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’nden maden arama müsaadesi almış. İnan, bunun yöntemsiz olduğuna dikkat çekiyor ve şunları söylüyor: “ÇED yönetmeliği gereği, 5 sene içinde yatırım faaliyetine başlanmadığında, artık o ÇED geçerliliğini yitirmektedir. 2008 yılındaki ÇED raporuyla, 2024 yılında maden faaliyeti yürütmek, tabiata ve yaşama dönük açık bir hak ihlalidir. Zira 2008 yılındaki iklim parametreleri, sıcaklık pahaları, su varlığı, yağış hacmi, toprak yapısı, heyelan riski ve birçok kritik faktör, 2024 yılının son çeyreğine girerken büsbütün değişmiştir. 16 sene evvel alınmış, yeniliğini ve uygulanırlığını büsbütün yitirmiş bu ÇED evrakının günümüzde uygulanmasına cevaz veren ilgili kamu yetkilileri hakkında ”görevi ihmal/görevi berbata kullanma” hatalarından dolayı, hata duyurusunda bulunacağımızı da şimdiden duyuruyoruz.”
SORUN ‘KENT UZLAŞISI’ İLE ÇÖZÜLEBİLİR
Köylülerin ekonomik olarak Hesandin Yaylası’na muhtaçlığı var fakat İnan, köylülerin yayla ile sosyokültürel bir bağ kurduğunu da tabir ediyor. Hal bu türlü olunca köylüler, maden ocağına karşı sonuna kadar direneceklerinin iletisini veriyorlar.
Soruna türel açıdan yaklaşan avukat Ahmet İnan, ÇED evrakını şimdiki hale getiren Diyarbakır Etraf ve Şehircilik Müdürlüğü’ne de sesleniyor: “Bu ÇED dokümanını şimdiki hale getirmeye vicdanları nasıl müsaade verdi? Pak hava, pak su, pak toprak onlara ve çocuklarına da lazım. Hastalıklar arttı, iklim krizi kapıda ve Diyarbakır’da yaz aylarında tertipli su kesintileri oluyor. Bunların farkında değiller mi? Bu kadar sorumsuz bir tavır nasıl olabilir? Bu süreci nasıl yapmışlar, bütün dokümanları istedik, inceleyeceğiz. Buradan başta Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na ve Diyarbakır Valiliği’ne olmak üzere ülkemizin kamunun faydasını ve hukuk devleti unsurunu gözeten tüm kurumlara, yetkililere açık davet yapıyoruz, gelin hayatı ve doğal dengeyi yok edecek, bu hukuk gafletinden dönün. Belediye, Valilik, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ve öbür kurumlar Hesandin Yaylası için bir ortaya gelerek sorunu kent uzlaşısı halinde çözebilirler.”